معماری الگوریتمیک
برای معرفی معماری پارامتریک میتوان از طرح موضوع با پیشزمینه ها شروع کرد تا خواستگاه ها و شرایط شکلگیری و بروز این معماری و زمینه های تئوری موضوع مطالعه شود. این موضوع با طرح سوال از وضعیت کنونی معماری صورت میگیرد.
معماری امروز جهان سرشار از تنوع و نوآوری است. نگاهی به برخی از پروژه های معماری در دنیا، مسابقات و ایده های تولید شده برای آنها و دقت در پروژه های دانشگاه ها میتواند نمایشی از این فضای متنوع جهانی باشد. شاید از این منظر و در کنار روش های مرسوم مطالعه معماری بتوان ویژگی مشترکی برای همه این پروژه ها ذکر کرد: عطش «نوآوری». به نظر میرسد که امروز برای تولید پروژه های متفاوت و جدید فشار زیادی برای معماران اعمال میشود و همه در جستوجوی «خلاقیت» هستند. این نیاز روزافزون به تولید «خلاقیت» و «نوآوری» باعث شد تا دفاتر معماری به خانه هایی برای تولید ایده جدید تبدیل شوند. این کارخانه ها جهت حفظ گردش خط تولید خود باید بتوانند مدام نوآوری کنند.
نوآوری: یک نیاز روزافزون و همگانی
معماری دوران مدرن با ویژگی هایی همچون سادگی در ظاهر، ساخت صنعتی، انبوه سازی، حذف تزئینات و در مجموع فاصله گرفتن از معماری قرون هجده و نوزده شناخته میشود. این دوران بسیار تأثیرگذار در معماری با انتقادات پست مدرنیستها وارد جریانهای متکثری در ساخت و تولید شده و ظهور سبک هایی چون پست مدرنیزم، مینیمالیزم، دیکانستراکشن و فولدینگ در دهههای انتهایی قرن بیستم را منجر شد. لویی هلمن منتقد برجسته معماری می‌نویسد: «در دوران استیلای کارکردگرایی یا سبک زیباشناختی ماشینی از 1950 تا 1970، معماران خود را مبلغین مسیحی فرض کردند که باید کتاب مقدس را به آنانکه قدرت و ثروت دارند برسانند. فرهنگ های محلی، سنتها و شبکههای اجتماعی (برای آنها) نامربوط و تاریخ گذشته بودند. همانطور که لوکوربوزیه گفته بود یک نوع مشخص ساختمانی برای تمام ملت ها و اقلیم ها باید ساخته شود». اما وی با طرح پستمدرنیزم بیان میکند که هر چند علاقه شدیدی به بازگشت به «هنر معماری» و به «زبان واضح و سمبولیک فرم بناهای تاریخی» بود، اما نتیجه این شد که بسیاری از بناهای مدرن با جزئیات و نمادهای تاریخی پوشیده شوند. این جریان با تبدیل به سبک های کانستراتیویسم و ارگانیک به دنبال راه حل گشت و همزمان در تکنولوژی هم به پیشرفت هایی دست یافت. نتیجه این شد که معماری مدرن با تکنولوژی جدید دوباره فراگیر شود: باروک مدرن. مکعب (مدرنیزم) و گل (ارگانیک) کنار هم آمدند. در تمام این سبک ها سعی شد تا با ایجاد تنوع ساخت فضا به یکپارچگی و خاکستری بودن معماری مدرن پاسخهای متفاوتی داده شود. تولید پروژه های متعدد متفاوت که دیگر فضای زیبا شناختی تکراری و با سادگی و یکپارچگی معماری مدرن را نداشتند تمایل جامعه به تولید پروژه های متنوع را افزایش دادند. این نیاز، رشد فزایندهای به خود گرفت و به امری رقابتی میان سازندگان بدل گشت. تحولات اقتصادی جهانی نیز به آن سرعت بخشید و معماری را در مسیر فعالیت های پرفراز و نشیب و پر سود اقتصادی قرار داد و سرمایه های بینالمللی را به آنجا سرازیر کرد.
تکنیکها و ابزارها
1- معماری و فناوری
توسعه و تکامل فناوری در طول تاریخ بر نحوه و کیفیت ساخت ساختمان ها تأثیر بسیاری گذاشته و به رشد و پیشرفت معماری منجر شده است. از این رو یکی از زمینه های مطالعه و نگارش در مسائل سبک شناسی و تاریخ و تئوری معماری، تکامل تدریجی تکنولوژی و ارائه خدمات آن به معماری است. معماری پس از انقلاب صنعتی اهمیت این موضوع را به شکل نمادین نمایش میدهد و ساختمان های مدرن امروزی در لحظه لحظه فضای خود از آن سود میبرند اما تکنولوژی فقط در ساختن ساختمان ها مؤثر نیست. طراحی معماری نیز از امکانات و لوازمی که به آن در دریافت و شناسایی اطلاعات و پردازش و ارائه آنها کمک میکند، سود میبرد. اگر در یک بیان ساده، طراحی معماری را فرآیندی بدانیم که در آن «طراح سعی میکند تا فضا را تصور کند و سپس آنچه در ذهن دارد را به روش های مختلفی بیان کند». متوجه میشویم که در تمام این فرآیند از حجم بسیار زیادی از اطلاعات روبرو هستیم که با استفاده از رسانه های مختلف پردازش و ارائه میکنیم. ترسیم و طراحی ایده ها بر روی کاغذ، ساختن ماکت های حجمی از پروژه ، ساختن ماکت های جزئی از بخش های کوچکی از پروژه، ترسیم های شماتیک اجزا و بخش های مختلف فضا، نقشه های معماری، پرسیکتیوها و نظایر آن، همگی روش هایی در طراحی و بیان فضا هستند و همگی به تکنولوژی وابستهاند. نکته مهم این است که عمل طراحی کردن همواره با بیان و ارائه آن همزمان است. طراحی معماری به طور معمول با نوشتن صورت نمیگیرد. ما همواره فضای طراحی شده را با روشها و تکنیک های مختلف معادلسازی میکنیم تا آن را ببینیم و در مورد آن تصمیمگیری کنیم و در نهایت به ساختمان واقعی تبدیل نماییم. این فرآیند به شدت تکنولوژیک است.
2- کامپیوتر، ابزار برون رفت از بحران
زمانی که «تولید انبوه خلاقیت» و برنامهریزی بر مبنای فرآیند طراحی مورد توجه همگان قرار گرفته بود، تولید معماری نیازمند ابزارها و شرایطی بود که بتواند به تحقق این ایده ها کمک کند. روش های سنتی طراحی و تولید معماری ظرفیت پاسخگویی به این نیازها را نداشتند و جهان در عصر اطلاعات و ارتباطات زمان طولانی برای کشف و شهود و حلول خلاقیت در ذهن معمار را در اختیار و حوصله ندارد. اینجاست که پیشرفت تکنولوژی و استفاده از کامپیوتر با این شرایط تاریخی ترکیب شد تا بتواند در تولید معماری ایفای نقش نماید. کامپیوتر و تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات، هم منجر به سریع شدن زندگی معاصر شدهاند و از این رو چالشهای متعددی را تولید نموده اند و هم راه حلها را با خود به ارمغان میآورند. پیشرفت و تکامل نرمافزار و سختافزار در سال های اخیر، این راه حلها را برای معماری نیز فراهم کرد. پیشرفت هایی که در دنیای انیمیشن صورت میگرفت به فضای معماری وارد میشد. برنامه های ساخت و تولید انیمیشن، هواپیما، قطعات صنعتی و … به حوزه معماری وارد شدند و فرآیند ساخت و تولید معماری را متحول کردند. از این منظر اختراع کامپیوتر زمینه ساز اطلاعات جدیدی برای آغاز هزاره سوم شده بود که در نحوه پاسخ دهی و عمل به متغیرها و موضوعات پیرامونی فراتر از یک ابزار کمکی باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. به نظر میرسد تحولاتی در حال رخ دادن است که این بار نه از مجرای تئوری، که از مسیر تکنولوژی و ابزار در حال شکلگیری است.
3- طراحی به کمک کامپیوترها
تاکنون ابزارها و رسانه های متنوعی برای طراحی و بیان ایده های معماری استفاده شدهاند. بدون شک ساخت و تولید انواع خطکش و گونیا، انواع ابزارهای ترسیمی و قلم ها و ابزارهای نقشهکشی و …. هر کدام به اندازه خود و در زمان خود بر نحوه طراحی و ارائه ساختمان ها اثر گذاشتهاند. اما از حدود دهه 1970 به بعد استفاده از کامپیوتر به عنوان یک وسیله ترسیمی و بیانی برای تولید نقشه های معماری تغییرات شگرفی برای این جریان اعمال کرد.
نرمافزارهای CAD یا «طراحی به کمک کامپیوتر» (Computer-Aided Desigen) به طراحان اجازه دادند تا ایده های خود را بسیار راحت تر از گذشته ترسیم کرده و ارائه دهند. اجرای این برنامه ها بر روی کامپیوترهای شخصی منجر به گسترش بسیار سریع آنها شد. کامپیوترها به سرعت توانستند جایگزین روش های سنتی نقشهکشی شوند و ابتدا در ترسیمات دو بعدی (2D) و بعد ترسیمات سه بعدی (3D) به عنوان ابزاری کارآمد درشرکت ها به خدمت گرفته شوند. یک اپراتور کامپیوتر میتوانست کار چندین نفر نقشهکش را با دقت بالا و سرعت مناسب انجام دهد. نقشه های با دقت بالا و جزئیات دقیق و امکان ارائه در مقیاس های مختلف از امکانات این سیستم بودند و استفاده از کتابخانه های مجازی داده های ساختمانی نظیر دیتایل های اجرایی از مزایای بعدی این سیستم ها شدند.
پیشرفت های نرمافزارهای سهبعدی سازی (3D) باعث شد که کامپیوتر به سرعت از یک ابزار ترسیمی به یک ابزار تصویرگر تبدیل شود تا بتواند واقعیت مجازی را در مقابل دیدگان مان آورد. فضاهایی که ساختن ماکت های آنها بسیار طاقت فرسا بود و در نهایت هم نمیتوانست تمام جوانب فضا (و به خصوص داخل آن) را نمایش دهد به سرعت در فضای مجازی مدل میشد و ارائه این مدل های تصویری قضاوت در مورد طراحی را آسان تر میکرد و امکان تجسم بسیار خلاقانه تری را فراهم مینمود. ابزارها و نرمافزارهای مدلسازی به آن اضافه می‌گردید تا یک تصویر واقعی شکل بگیرد و فاصله واقعیت مجازی و واقعیت فیزیکی در این تصویرها به حداقل برسد. این اتفاق انقلابی در ارائه طرح ها و پروژه ها بود و توانست تأثیرات زیادی را بر سازمان کاری شرکت ها، تخصص های مورد نیاز آنها و ابزارهای مورد استفاده فرآیند کاری آنها بگذارد.
منبع کتاب پارادایم معماری الگوریتمیک/ زوبین خبازی
